Ooievaar Murshid, Y0715

Update na overlijden

We brengen jullie nog een interessante ontwikkeling naar aanleiding van het droeve nieuws van Murshid in Mali. Onze partner in het zenderproject, het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, zocht contact met de Belgische ambassade in Mali. De hoop was om via een tussenpersoon meer te weten te komen over de doodsoorzaak van Murshid en om eventueel de zender te kunnen recupereren. We weten immers heel precies in welk dorpje die zich bevindt. Onze ambassade in Mali reageerde snel op het verzoek, maar ze moest helaas meedelen dat de regio Bankass, in het zuidoosten van het land, geen veilig gebied is. Zoals bekend uit de media, ook heel recent, zijn delen van Mali al een aantal jaren bloedig conflictgebied. De ambassade kon om veiligheidsredenen geen mensen afvaardigen om naar de betrokken regio (die ook vrij afgelegen ligt) te reizen, maar ze contacteerde wel lokale NGO’s die mogelijk kunnen helpen. Hopelijk lukt het nog op die manier.
Weet je wat het verhaal extra bijzonder maakt? De contactpersoon op de Belgische ambassade in Mali blijkt afgelopen zomer het Zwin Natuur Park bezocht te hebben, en had daarbij ook het nest van Murshid gezien. Wat een kleine wereld!

Status 5 november 2021

Murshid is helaas in Afrika overleden.
De zenderooievaar stak begin oktober als eerste de Sahara over. Dat was groot nieuws, want sinds de start van het zenderproject in 2019 had nog geen enkele zenderooievaar dit voorgedaan.
De Sahara is een gevaarlijk gebied voor trekvogels, zeker voor jonge en onervaren exemplaren zoals Murshid, wat in het Arabisch ‘gids’ betekent. De weersomstandigheden zijn er extreem en er is amper voedsel te vinden. De vogel was vanaf 17 september begonnen aan de oversteek van de Sahara. Via het westen van Algerije en het noorden van Mali deed Murshid er ruim een week over om meer dan 1.600 kilometer (vogelvlucht) woestijn over te steken. De data van de zender wezen uit, dat Murshid uiteindelijk meer dan 7955 kilometer afgelegd had om Mali, aan de grens met Burkina Faso, te bereiken.
Murshid verbleef een hele tijd in de Sahel, een enorm savanneachtige gebied ten zuiden van de Sahara, dat zich uitstrekt over de volledige breedte van Afrika. Zijn oversteek was uitzonderlijk, heel veel ooievaars uit onze contreien overwinteren tegenwoordig in het Iberisch Schiereiland en in Noord-Marokko. Dit werd de voorbije jaren duidelijk door de resultaten van het zenderproject van het Zwin Natuur Park.
Uit de bewegingen van de zender kan afgeleid worden dat de Zwinooievaar hoogstwaarschijnlijk overleden is.
Het is nog onduidelijk wat de doodsoorzaak van Murshid is, maar we trachten dit samen met het KBIN (Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen) nog te achterhalen.
Van de vorige overleden zenderooievaars was telkens elektrocutie de boosdoener. Voedseltekort of extreme weersomstandigheden kunnen een andere mogelijke doodsoorzaak zijn.
Vooral jonge vogels blijken kwetsbaar te zijn. Hun onervarenheid maakt hun overlevingskansen kleiner. Slechts een minderheid van de jonge vogels wordt oud genoeg om later zelf voor het nageslacht te zorgen.
Het is erg jammer dat Murshid overleden is… . De overwintering in de Sahel had bijzonder interessant materiaal kunnen opleveren om de ooievaars verder te beschermen!

Status 11 oktober 2021

Murshid is de Sahara overgestoken! Dat is groot nieuws, want sinds de start van het zenderproject in 2019 heeft nog geen enkele zenderooievaar dit voorgedaan.
De Sahara is een gevaarlijk gebied voor trekvogels, zeker voor jonge en onervaren exemplaren zoals Murshid. De weersomstandigheden zijn er extreem en er is amper voedsel te vinden. De vogel was vanaf 17 september begonnen aan de oversteek van de Sahara. Via het westen van Algerije en het noorden van Mali deed Murshid er ruim een week over om meer dan 1.600 kilometer woestijn over te steken. Voor zover het Zwin Natuur Park aan de data kan zien, maakte de ooievaar de tocht niet in een rechte lijn. De totale afgelegde afstand is dus nog groter.

Op 26 september gaf de zender een signaal vlakbij de Niger-rivier, op ca. 300 kilometer ten oosten van de bekende stad Timboektoe. Sindsdien schoof de ooievaar nog een paar honderd kilometer verder door naar het zuidwesten, tot bij het plaatsje Mondoro in Mali, op ca. 30 kilometer van de grens met Burkina Faso.

Murshid verblijft nu in de Sahel, op ruim 4.000 kilometer van het Zwin. Dat enorme savanneachtige gebied ten zuiden van de Sahara, dat zich uitstrekt over de volledige breedte van Afrika, is van oudsher een belangrijk overwinteringsgebied voor ooievaars. Voor ooievaars uit Noordwest-Europa, is dat belang de laatste jaren sterk afgenomen. Heel veel ooievaars uit onze contreien overwinteren tegenwoordig in het Iberisch Schiereiland en in Noord-Marokko. Dit werd de voorbije jaren duidelijk door de resultaten van het  zenderproject van het Zwin Natuur Park.

Murshid is de eerste ooievaar van het zenderproject die de Sahel bereikt. In tegenstelling tot wat de laatste jaren vermoed werd, gebeurt het dus blijkbaar anno 2021 nog steeds dat ooievaars uit onze populatie daar gaan overwinteren. Al gaat het wellicht om een klein aandeel van de ooievaars.

Status 19 september 2021

Murshid, onze meest zuidelijke ooievaar totnutoe zit nog steeds in Marokko. De vogel bleef nog tot 15 september hangen bij de stad Sefrou in Noord-Marokko. Op 16 september ging Murshid weer aan het reizen: ca. 130 kilometer zuidwaarts, tot bij de stad Midelt, tussen de bergketens van Midden-Atlas en de Hoge Atlas. Op 17 september stak de ooievaar dan de Hoge Atlas over. Zijn laatste peiling van die dag kwam ergens in de late namiddag op de overgang van de bergen en de Sahara-woestijn, op ca. 80 kilometer van de Algerijnse grens. Vermoedelijk is Murshid daarna nog verder doorgevlogen, maar is de vogel niet meer in het bereik geweest van GSM-masten. De zenders die we gebruiken werken via het GSM-netwerk. In gebieden waar mensen wonen betekent dit dat er zeer regelmatig contact kan worden gemaakt, maar daarbuiten is voortdurend contact niet meer mogelijk. Het is best wel spannend! Zou Murshid op 17 september begonnen zijn aan de oversteek van de Sahara, en daarmee de eerste van onze zender-ooievaars zijn die in de West-Afrikaanse Sahel gaat overwinteren? In elk geval heeft hij het record van meest zuidelijke van onze zender-ooievaars nog iets scherper gezet. We hopen snel meer nieuws te hebben!

Status 5 september 2021

De eerste zender-ooievaar heeft de oversteek gemaakt naar Afrika! Murshid bereikte op 1 september het uiterste zuiden van Spanje. In de late namiddag van die dag stak de vogel al meteen de Straat van Gibraltar over naar Marokko. De Straat van Gibraltar is op haar smalste punt ongeveer 15 kilometer breed. Murshid deed er een klein half uur over om de oversteek te maken. Dat lijkt vrij lang, maar in dit gebied heerst vaak een sterke wind die het voor trekvogels zoals ooievaars lastig en risicovol maakt om de zee-engte veilig te overbruggen. Soms is de wind er dermate ongunstig dat trekvogels soms dagenlang wachten in de zuidpunt van Spanje. Dat zagen we de voorbije jaren ook al bij enkele andere van onze zender-ooievaars. Toen Murshid aankwam op 1 september waren de weersomstandigheden blijkbaar gunstig want de vogel trok zonder veel aarzeling de Straat over.
Momenteel bevindt Murshid zich bij de stad Sefrou, een kort eind ten zuidoosten van de bekende stad Fez. Op 3 september vloog de ooievaar een eind zuidwaarts tot aan de voet van het Midden-Atlasgebergte, maar uiteindelijk keerde hij terug. In het driejarig bestaan van het ooievaars-zenderproject in het Zwin Natuur Park is er nog geen enkele van de zendervogels die de Sahara is overgestoken om te gaan overwinteren in de West-Afrikaanse Sahel. Gelet op zijn snelle zuidwaartse trek tot aan de Midden-Atlas, lijkt het erop dat Murshid misschien een kanshebber is om de eerste te zijn die dat wel zou doen. Hij is in elk geval al het verst naar het zuiden geraakt van al onze zender-ooievaars totnutoe, in vogelvlucht 2.082 kilometer van zijn geboorteplaats in het Zwin. 
We zijn heel benieuwd wat Murshid zal doen. De Sahara over of alsnog overwinteren in het noorden van Marokko? De voorbije jaren overwinteren de zender-ooievaars van het project allen in Noord-Marokko of in Spanje.

Status 3 september 2021

Murshid, een van onze jonge zender-ooievaars uit 2021, heeft de Straat van Gibraltar bereikt! Nauwelijks een week na zijn vertrek uit het Zwin op 24 augustus heeft deze jonge vogel al een afstand afgelegd van bijna 2.000 kilometer. Een ongelofelijk prestatie, en dat anderhalve maand nadat Murshid het nest verliet. Geen enkele van onze zender-ooievaars van dit jaar en de voorbije jaren legde zo snel een dergelijke afstand af. We zijn benieuwd of Murshid nu spoedig de oversteek zal maken naar Afrika!

Status 26 augustus 2021

Murshid stopte op 26 augustus niet bij de Frans-Spaanse grens, zoals Gerana en Mathilde wel deden. Tot aan de Pyreneeën laten de gegevens van de drie vogels zien dat ze samen optrokken, maar in het zicht van de hoge bergen gingen ze uit elkaar. Murshid vloog door het Spaanse plaatsje Pitillas om te overnachten. De volgende dag trok de vogel resoluut verder, om ca. 220 kilometer verder halt te houden bij Torija. Murshid overnachtte daar op een groot gebouw. Opmerkelijk: noch Murshid, noch Mathilde hielden halt in de Ebrovallei in de (ruime) omgeving van Tudela, nochtans een bekende stopplaats voor ooievaars uit onze contreien. Op 28 augustus vloog Murshid nog ongeveer 65 kilometer door tot bij Madrid. Daar bleek de aantrekkingskracht van het grote afvalstort bij Villa de Valecas (waar heel wat ooievaars op afkomen, ook de meeste van onze zender-ooievaars) te groot. Murshid bleef er de rest van de dag. De trekonrust bleek echter groot, want op 29 augustus ging het weer verder, via de vallei van Taag, tot iets ten westen van Toledo.

Status 24 augustus 2021

24 augustus was blijkbaar een uitstekende dag om te trekken: 5 van onze Zwin-ooievaars zijn die dag begonnen aan hun zuidwaartse trek. Vooral het vertrek van 4 van onze 5 nieuwe zender-ooievaars, geboren in 2021, is heel spannend! Murshid, Gerana en Mathilde vertrokken in de late voormiddag vanuit de Zwinstreek richting zuidwesten. Een oudere zender-ooievaar, Hadewijch (°2019) vloog zeer waarschijnlijk met hen mee. Vermoedelijk maakten nog meer ongezenderde Zwin-ooievaars deel uit van de groep. Omstreeks 13u30 staken ze ter hoogte van Poperinge de Belgisch-Franse grens over. Het was blijkbaar uitstekend weer om door te vliegen, want op hun allereerste trekdag vlogen de vogels zo maar even ca. 470 km, tot bij de plaats Château-la-Vallières, niet ver van de stad Angers in Midden-Frankrijk! De zendergegevens maken duidelijk dat de vogels samen aan het trekken waren.