Wanneer zijn de ooievaars in het Zwin Natuur Park?

De ooievaars die lokaal hebben overwinterd zijn nu dagelijks op hun nest te vinden, zeker naarmate de maand vordert. Om energie te sparen staan ze vaak langdurig te soezen. Broedparen waarvan beide leden overwinteren klepperen regelmatig. De weersomstandigheden spelen een belangrijke rol bij aan- of afwezigheid. Bij zonnig en rustig weer zijn de vogels vaak aanwezig, maar bij koud of stormachtig weer zoeken ze liefst andere oorden op. 

In de loop van de maand arriveren de eerste ooievaars die de winter in het zuiden hebben doorgebracht. De vogels die nu al zo vroeg aankomen hebben vermoedelijk niet te ver naar het zuiden gezeten, wellicht hoofdzakelijk in Frankrijk. Van daar is het maar een korte reis terug richting broedplaats. De nieuwkomers nemen meteen hun oude nest in en brengen er ook veel tijd op door. De vroege aankomers zijn in regel broedvogels die al jaren ter plekke broeden. Ze kennen elkaar en de lokaal overwinterende ooievaars die al aanwezig waren. Daardoor zijn er op dit moment nog niet of nauwelijks conflicten tussen de aanwezige ooievaars. 

Ooievaars die eind maart nog geen eieren hadden gelegd, doen dat in april. Dat gaat vrijwel steeds om nieuwkomers of nieuw gevormde paren: die starten later met de eileg dan de meer ervaren vogels van broedparen die al jaren ter plekke broeden. 

De eieren worden niet allemaal tegelijkertijd gelegd, maar met een tussenpoos van ongeveer twee dagen. Ooievaars beginnen wel meteen vanaf het eerste ei met broeden. Dat betekent dat de jongen niet allemaal tegelijk zullen uitkomen. 

Na de drukte en de conflicten van maart wordt het in april wat rustiger. In deze maand zijn de meeste ooievaars geduldig bezig met het uitbroeden van de eieren. Het duurt ongeveer 33 dagen tot een ei uitkomt, dus een broedende ooievaar kan wel wat geduld gebruiken. Op het einde van de maand komen de eerste eieren uit bij de koppels die als eersten zijn begonnen met broeden.

In de loop van april duiken nog af en toe nieuwe ooievaars op. Dat zijn vermoedelijk steevast jonge vogels, die nog geen eigen broedplaats hebben. Als het om geringde exemplaren gaat, kan de herkomst achterhaald worden. Voor een deel blijkt het dan om vogels te gaan die in het Zwin en omgeving geboren zijn. Soms zijn er ook exemplaren van verderaf bij. Een klein deel van die laatkomers probeert ter plekke een nestplaats te veroveren, al dan niet met succes. Soms beginnen ze nog effectief te broeden, maar dat loopt vrijwel steeds uit op een niet-succesvolle broedpoging. Zo niet bezetten ze gewoon een nest, al dan niet met een partner. Dat is een soort investering en voorafname op een volgend broedseizoen in het volgende jaar. De meeste passanten die in april langs komen vertrekken weer. Jonge ooievaars van 2-3 jaar oud bezoeken vaak een aantal broedgebieden vooraleer ze uiteindelijk zullen kiezen waar ze zich gaan vestigen om aan hun broedcarrière te beginnen. 

In juni is het volop groeitijd voor de jonge ooievaars in het nest. Het duurt ongeveer twee maanden vooraleer een klein kuiken is uitgegroeid tot een volgroeide ooievaar. Naarmate de jongen groter worden krijgen ze een nieuw, tweede donskleed. dat is wat dikker dan het eerste, en laat toe dat de jongen hun lichaamstemperatuur beter onder controle kunnen houden. De jongen kunnen daardoor steeds vaker alleen gelaten worden door de ouders. Dat is ook nodig omdat de voedselbehoefte van de opgroeiende jongen steeds groter wordt. Beide ouders moeten aan de bak om voldoende eten te verzamelen. 

In juni zijn de jongen groot genoeg om een wetenschappelijke ring te krijgen aan één van hun poten. Dankzij het unieke nummer op die ring zijn ze de rest van hun leven individueel te herkennen. Op die manier kunnen we veel bijleren over ooievaars en kunnen ze nog beter beschermd worden.

Augustus is de maand van het grote vertrek voor de meeste ooievaars. Nadat ze in juli het nest hebben verlaten, hebben de jonge vogels  nauwelijks een maand na om goed te leren vliegen en zelfstandig voedsel te leren zoeken. Naarmate hun vliegkunsten verbeteren, maken ze regelmatig korte vlieguitstapjes in de buurt. Op die manier leren ze de omgeving van hun geboorteplaats goed kennen vanuit de lucht. Die kennis zal hen later van pas komen als ze terug noordwaarts vliegen, want zo kunnen ze de weg terug vinden.

Op een mooie augustusdag vertrekken ze dan richting het zuiden. Dat is steevast een dag met mooi, zonnig weer, aangezien er dan veel thermiek is, waardoor ze gemakkelijk en zonder veel moeite tot op grote hoogte kunnen zweven.

Oudere ooievaars die al een paar trekreizen op de teller hebben staan, zijn in deze maand in hun overwinteringsgebied aangekomen. Jonge vogels die hun eerste grote reis ondernemen missen die ervaring. Vaak zijn zij in oktober nog onderweg, zwervend tussen verschillende plaatsen waar ze misschien zouden kunnen overwinteren. Het is niet gemakkelijk kiezen als je nog niet veel ervaring hebt. Het is van belang dat je als ooievaar een plaats vindt waar voedsel aanwezig is én waar het veilig is. Jonge ooievaars zijn zich nog niet helemaal bewust van de risico’s en de gevaren, en daarom lopen ze een grotere kans om de trekperiode niet te overleven.

Ook december is een overwinteringsmaand voor ooievaars. Normaal gezien blijven ooievaars hangen op de plaats die ze in oktober-november hadden uitgekozen, tenminste zo lang daar genoeg voedsel aanwezig is. In het Zwin en omgeving brengt een klein aantal ooievaars de winter door. Daaronder ook een aantal broedvogels van het Zwin Natuur Park. Het gaat om oudere ooievaars, die hier al jaren broeden. Die vogels beginnen in de loop van december vaker hun nesten op te zoeken, om zich zo stilaan voor te bereiden op het volgende broedseizoen. Meestal gaat het om korte bezoekjes. Soms wordt er ook de nacht doorgebracht. Als een broedpaar samen op het nest komt wordt de band tussen het paar versterkt door een korte snavelkleppersessie.